RPP MEMBACA

RENCANA PELAKSANAAN PEMBELAJARAN  

Nama Sekolah	:	SMA
Mata Pelajaran	:	Bahasa Jawa
Kelas/Program/ Semester	:	XI IPA-IPS/ 1
Pertemuan ke-	:
Alokasi Waktu	:	2 X 45 menit
Standar Kompetensi	:	Membaca ·         Mampu membaca dan memahami berbagai teks bacan nonsastra berbahasa Jawa dengan berbagai tehnik membaca untuk berbagai tujuan
Kompetensi Dasar	:	Membaca pemahaman paragraf berdasarkan letak kalimat utama
Indikator	:	·         Mampu menentukan kalimat utama ·         Mampu menentukan kalimat penjelas ·         Mampu menjelaskan ciri paragraf deduktif dan induktif

 

A.           Tujuan Pembelajaran

·           Siswa dapat menentukan kalimat utama

·           Siswa dapat menentukan kalimat penjelas

·           Siswa dapat menjelaskan ciri paragraf deduktif dan induktif

B.            Materi Pembelajaran

Wacana bebas dengan 5 judul berbeda

C.           Metode Pembelajaran

Tanya jawab; Inkuiri; Diskusi; Belajar dalam kelompok; dan Penugasan

D.           Langkah-langkah Pembelajaran

No

Kegiatan

1. 2. 3.

Kegiatan Awal Motivasi: Guru bertanya jawab tentang wacana dan kalimat utama Kegiatan Inti 2.1    Eksplorasi Peserta didik berkelompok, satu kelompok 5 orang. Setiap siswa dalam satu kelompok diberi wacana yang berbeda-beda. Setiap siswa yang mendapatkan judul yang sama mengelompok dalam 1 kelompok. 2.2    Elaborasi ·      Siswa dalam kelompok judul sama menentukan kalimat utama dan kalimat penjelas secara berkelompok ·       Siswa dalam kelompok judul sama menentukan paragraf deduktif atau induktif dalam setiap paragraf  secara berkelompok ·      Siswa menentukan ciri-ciri paragraf induktif dan deduktif ·      Setelah selesai siswa kembali dalam kelompok pertama yang dalam satu kelompok judul wacana berbeda. ·      Satu persatu siswa memaparkan hasil kerjanya dalam kelompoknya masing-masing. 2.3    Konfirmasi ·      Guru memberikan umpan balik positif atas hasil tanggapan siswa mengenai bacaan. ·      Guru menawarkan salah satu siswa untuk memaparkan hasil kerjanya di depan. ·      Guru memberikan penghargaan kepada siswa yang maju . ·      Guru memberi motivasi kepada siswa yang belum berpartisipasi aktif Penutup ·       Guru bersama dengan siswa mengadakan refleksi terhadap proses dan hasil pembelajaran. ·       Guru memberi tugas tidak terstruktur sebagai pengayaan materi tentang menentukan kalimat utama.

E.            Media/ Sumber Pembelajaran

·           Buku Paket Basa Jawa

·           Wacana berbahasa Jawa

F.            Penilaian

Ø  Butir Penilaian:

Analisis wacan ing ngisor iki

·           Sing endi ukara pokok lan ukara penjelas?

·           Wacan ing ngisor kalebu wacan deduktif apa wacan induktiff?

·           Kepriye ciri-cirine wacan deduktif lan induktif?

Ø  Pedoman Penyekoran:

No	Uraian	Kriteria Ketepatan
		Benar	Setengah	Salah
1	Kalimat pokok dan penjelas	40	20	0
2	Pargraf deduktif atau induktif	30	15	0
3	Ciri-ciri paragraf deduktif dan induktif	30	15	0
	Total Nilai	100	50	0

Wacana 1

Basa Jawa

Basa Jawa iku kagolong basa Austronesia, ya kuwi basa-basa sing dienggo sawarna-warnané bangsa pribumi ing kapuloan sakidul-wetaning bawana Asia. Basa Jawa kasebar wiwit pucuk kulon pulo Jawa, Banten nganti pucuk wétan Banyuwangi déning kurang luwih 80 yuta panutur ibu. Kajaba iku, basa iku kasebar ing Indonesia saka Sumatra nganti Papua, Timor Wétan, Malaysia, Singapura, Taiwan, HongKong,Walanda, Suriname, Curaçao lan ing Kaledonia Anyar.

Basa Jawa ya dadi salah sijiné panyumbang sing gedhé dhéwé kanggo panuwuhanébasa Indonesia. Sanadyan dudu basa resmi ing pamaréntahan, basa Jawa nduwé pangaruh luwih akèh tinimbang basa-basa daérah liyané kayata ing kosakata, lan istilah-istilah sing kadhangkala nganggo tembung Jawa.

Basa Jawa iku bagéyan saka sub-cabang Sundik saka rumpun basa Melayu-Polinesia Kulonsaka pang basa Melayu-Polinesia sing gilirané anggota basa Austronesia. Basa Jawa isih sedulur cedhak basa Melayu, basa Sundha, basa Madura, basa Bali, lan uga basa-basa ing pulo Sumatra sarta Kalimantan.

Basa Jawa dipigunakaké ing Jawa Tengah, Jawa Wétan lan uga pesisir lor Jawa Kulon. Banjur ing Madura, Bali, Lombok lan Tatar Sundha ing Jawa Kulon, basa Jawa uga ditrapaké dadi basa sastra. Basa Jawa uga basa dalem ing keraton Palembang, Sumatra Kidul sadurungé keraton iki dibedhah wong Walanda ing wusananing abad kaping-18.

Sanadyan dudu basa resmi ing ngendi waé, basa Jawa basa Austronesia sing akèh dhéwé cacahé panutur ibuné. Basa iki dituturaké lan dimangertèni kurang luwih déning 80 yuta jiwa wong. Kurang luwih 45% pedunung negara Indonesia keturunan Jawa utawa manggon ing Tanah Jawa. Mèh kabèh presidhèn Indonesia wiwit taun 1945 iku keturunan Jawa (sajatiné kabèh keturunan Jawa, B.J. Habibie uga ngaku yèn ibuné priyayi Jawa). Dadi ora nggumunaké yèn basa Jawa mènèhi pangaribawa akèh ing perkembangané basa Indonesia.

Basa Jawa Modhèrn bisa dipérang dadi telung dhialèk: dhialek Jawa Kulon, dhialek Jawa Tengah, lan dhialek Jawa Wétan. Ing pulo Jawa ana sing diarani dialect continuum ('kasinambungan dhialèk') saka Banten ing ujung kulon tekan Banyuwangi, ing pucuk wétan. Kabèh dhialèk basa Jawa kurang luwih bisa dingertèni para panuturé (basa Inggris mutually intelligible)

Wacana 2

Ramayana

Ramayana (basa Sangskreta: Rāmāyaṇa utawa lelakuné sang Rama), iku salah siji saka rong wiracarita saka tanah India sing misuwur banget. Wiracarita sijiné iku Mahabharata.Carita iki nyaritakaké Dèwi Sinta, garwa Sri Rama sing kaculik déning Rahwana.

Kitab iki dianggep buku fiksi paling tuwa sadonya yèn kitab Weda ora mlebu petungan. Kitab kuwi ditulis déning Walmiki kang kira-kira ing taun 300 SM. Crita iki banjur nyebar lan akèh banget variasiné kang ana ing njero India dhéwé utawa ing donya.

Ing tlatah Jawa, naskah Ramayana paling tuwa tinemu iku Kakawin Ramayana. Crita iki kasebar lan mlebu dadi lakon wayang kanthi owah-owahan ing sawetara panggonan. Crita iki katatah ing Candhi Prambanan. Ing candhi iki, uga kagelar sendratari Ramayana ing platarané.

Sawetara kuwi, ing tanah Mlayu, crita iki dadi kitab Hikayat Sri Rama. Ing Thailand dadiRamakien. Sawetara ahli uga nemokaké yèn Ramayana sumebar uga ing suku Indian,Amérika. Ana uga kang ditemokaké ing Siberia.

Sing paling béda yaiku ing Sri Lanka. Ing tlatah iki Ravana dadi wong kang becik lan Rama dadi wong kang ngrusak Lanka. Ravana iku kecathet salah sijiné raja kang naté nyekel kuwasa ing tlatah iki.

Kejaba vèrsi Sri Lanka, umumé Ramayana nyritaaké lelakoné Sri Rama kang ngrebut manèh Sita. Rahwana nyulik Sita supaya gelem dadi bojoné. Rama banjur ditulungi déning para wanara lan kasil ngrebut Sita.

Wacana 3

Wayang

Wayang iku pagelaran nganggo bonéka kang umumé katon éndah ing wewayangané lan dilakokaké déning dhalang kanthi iringan gamelan. Bonéka kasebut bisa kang wujud 2 dhimensi utawa wujude 3 dhimensi. Umumé, kang wujud 2 dhimensi, kagawé saka kulit (walulang), kang biyasané kulit sapi, utawa wedhus. Lan kang wujud 3 dhimensi, lumrah digawé saka kayu kang direnggani penganggo saka kain kang manéka warna adhedhasar karakter wayang kasebut. Nanging ing sawatara tlatah, uga ana kang gawé wayang saka suket, lan kerdhus, ananging wayang jinis ngéné iki ora pati akèh ditemoni. Manut ing kemajuane jaman, wus tinatah lan sinungging wayang kanthi ngginakaken media digital kanthi piranti empuk pangolah citra. Wayang kang tinatah lan sinungging kanthi media digital kasebat e-wayang.

Crita kang dilakonaké dijupuk saka épos Mahabharata lan Ramayana kang uga sinebut Wayang Purwa. Uga ana kang nggelar lakon crita-crita 1001 wengi saka tanah Arab. Wayang kang ngéné iki diarani Wayang Menak. Pagelaran iki misuwur ing tanah Jawa.

Wayang iki ora mung sumebar ing Jawa waé, nanging uga ing tlatah liya ing Nuswantara. Pagelaran wayang wis diakoni déning UNESCO ing tanggal 7 November 2003, dadi karya kabudayan kang édi péni ing babagan crita dongéng lan warisan sing berharga banget(Masterpiece of Oral and Intangible Heritage of Humanity). Suwaliké, UNESCO nyuwun supaya Indonesia njaga (preserve) warisan kuwi.

Para ahli durung ana kang bisa mesthèkaké kapan wayang wiwit ana ing Indonésia. Nanging yèn ndeleng prasasti lan tinggalan jaman kepungkur, wayang kira-kira wis ana sadurungé agamaHindu mlebu. Nalika kuwi lakon wayang durung nganggo crita-crita kang dijupuk seka India. Pagelaran iki dienggo srana nyembah marang roh leluhur.

Wacana 4

Ketoprak

Kethoprak kalebu salah sawijining kesenian rakyat ing Jawa Tengah, ananging ugo bisa tinemu ing Jawa Wetan. Kethoprak wis nyawiji dadi budaya masyarakat Jawa Tengah lan biso ngasorake kesenian liyane, umpamane Srandul, Emprak lan sakliyane.

Kethoprak wiwit bebukane awujud dedolanan para priya ing dhusun kang lagi nganaake lelipur sinambi nabuh lesung kanthi irama ana ing waktu wulan purnama ndadari, kasebut Gejog. Ana ing tembe kaering tembang bebarengan ing kampung /dusun kanggo lelipur . Sak teruse ana tambahan kendhang, terbang, lan suling, mula wiwit saka iku kasebut Kethoprak Lesung, kira-kira kadadeyan ing tahun 1887. Sak banjure ana ing tahun 1909 wiwitan dianaake pagelaran Kethoprak kanthi paripurna/lengkap.

Pagelaran Kethoprak wiwitan kang resmi ing ngarsane masyarakat/umum, yakuwi Kethoprak Wreksotomo, dipandegani dening Ki Wisangkoro, sing mandegani kabeh para pria. Carita kang dipagelarake yaiku : Warsa - Warsi, Kendana Gendini, Darma - Darmi, lan sapanunggalane.

Sawise iku pagelaran Kethoprak sansaya suwe dadi lan apike lan dadi klangenane masyarakat, utamane ing tlatah Yogyakarta. Ing kadadeyan sak wise Pagelaran Kethoprak dadi pepak anggone carita lan ugo kaering gamelan.

Rupa-werna carita pagelaran Kethoprak umpama carita rakyat, dongeng, babad, legenda, sejarah lan adaptasi saka nagari manca bisa uga migunaake swasana Indonesia, contone karya Shakespeare : Pangeran Hamlet utawa Sampek Eng Tay. Carita-carita baku: Darma-Darmi, Warsa-Warsi, Kendana-Gendini, Abdul Semararupi (crita Menak), Panji Asmarabangun, Klana Sewandana (crita Panji), Ande-ande lumut, Angling Darma, Roro Mendut, Damarwulan, Ranggalawe, Jaka bodo.

Ageman para nayaga pemain di padaake karo carita kang dipagélarake, . Biasane nganggo ageman para Narapraja Jawa wektu jaman kerajaan biyen. Umpama Pangeran Wiroguna, Agemane ngangga Priyayi Jawa Pangeran saka tlatah Jawa Tengah ( Jogaakarta ), Semono uga para prajurit. Nanging ana uga ageman kang arupa simbolis ,umpama Piyantun Wicaksana aweni ageman cemeng , Piyantun suci awerni agemman pethak, ingkang kendhel agemane abang. Carita Baghdad agemane kasebuat "Mesiran" nganggo ageman sutra. AgemenWayang wong uga ana gegayutan karo Kethoprak, utamane Kethoprak pesisran tlatah Jawa sisih pesisir Lor. Umpamane carita Angling Darma, Menak Jingga/Damarwulan.

Wacana 5

Bathik

Seni gawé kelir ing kain kanthi migunakaké malam iku sawijining tèknik lawas saka jaman kuna. Panemon ing Mesir nuduhaké yèn cara iki wis ditemokaké ing abad ka-4 SM, kanthi ditemokaké kain bungkus mumi sing dilapisi malam kanggo gawé pola. Ing Asia, tèknik kaya bathik uga ditrapaké ing Tiongkok jaman Wangsa Tang (618-907) sarta ing India lan Jepangjaman Periodhe Nara (645-794). Ing Afrika, tèknik kaya bathik ditepungi Suku Yoruba ingNigeria, sarta Suku Soninke lan Wolof ing Senegal.

Ing Indonésia, bathik dipercaya wis ana wiwit jaman Majapahit, lan dadi populèr nalika pungkasané abad XVIII utawa wiwitané abad XIX. Bathik kang diasilké yaiku kabèh bathik tulis nganti wiwitané abad XX lan bathik cap nembé ditepungi sakwisé ana Perang Donya Iutawa taun 1920-an. Tembung "bathik" asalé saka basa Jawa, nanging bathik ana ing Jawa ora kacathet sajarah metuné. G.P. Rouffaer duwé pandhapat yèn tèknik bathik iki dimungkinaké ana lan ditepungaké saka India utawa Srilangka nalika abad kaping 6 utawa kaping 7. Sakliyané iku, J.L.A. Brandes (arkéolog saka Walanda) lan F.A. Sutjipto (arkéolog saka Indonésia) duwé kapercayan yèn tradhisi bathik yaiku asli saka dhaérah kaya Toraja,Flores, Halmahera, lan Papua. Wilayah-wilayah mau dudu wilayah kang kena pangaruh sakaHindhuisme ananging bisa dingertèni yèn wilayah mau duwé tradhisi kuna kanggo gawé bathik.

Dhetil klambi kang nampilaké pola sulur wit-witan lan kembang-kembang kang angèl mèh kaya pola bathik tradhisional Jawa kang bisa ditemokaké jaman saiki. Iki nudhuhaké yèn gawé pola bathik paling angèl lan mung bisa digawé nganggo canthing wis ana ing Jawa wiwit abad kaping 13 utawa malah sadurungé kuwi uga wis ana.

Legendha ana ing literatur Melayu abad kaping 17, Sulalatus Salatin nyritakaké Laksamana Hang Nadim kang diwènèhi préntah déning Sultan Mahmud kanggo berlayar menyang Indiakanggo golèk 140 lembar kain serasah kanthi pola 40 jinis kembang ana ing saben lembaré. Merga ora bisa netepi wajib kang diwènèhké Sultan Mahmud, dhèwèké banjur gawé dhéwé kain-kain mau. Nanging kapal kang dinggo banjur kèrem ana ing lelaku bali lan mung bisa nggawa patang lembar kang ndadèkaké Sultan kuciwa.

Ana ing literatur Éropah, tèknik bathik iki pisanan dicritaké ana ing buku History of Java(London, 1817) tulisané Sir Thomas Stamford Raffles. Dhèwèké tau dadi Gubernur Inggris ing tlath Jawa nalika jaman Napoleon saka Walanda. Taun 1873 saudagar Walanda Van Rijekevorsel mènèhi saklembar bathik kang olèh nalika ana ing Indonésia marang Museum Etnik ing Rotterdam lan wiwitané abad kaping 19 kuwi bathik wiwit ana ing mangsa kajayané. Nalika dipamèraké ana ing Exposition Universelle ing Paris taun 1900, bathik Indonésia ngagètaké publik lan seniman.